Od propagandy do public relations. Zarys komunikacji politycznej w Polsce w latach 1980-2005

Niniejsza praca stawia sobie za cel spenetrowanie obszaru zlokalizowanego pomiędzy rozważaniami politologów i językoznawców. Stanowi ona continuumwcześniejszych rozważań autorki poświęconych polskiemu systemowi politycznemu okresu tranzycji, zawartych w monografii Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej 1989-1999. Przyjęty cenzus czasowy, tj. lata 1980-2005, wyznacza szersze granice pola badawczego ze względu na specyfikę i czasową rozciągłość oraz historyczne uwarunkowania procesów komunikowania się. Punktem odniesienia uczyniono w pracy przełomowy dla polskiego społeczeństwa rok 1989. Z pewnym uproszczeniem można bowiem przyjąć, iż przed rokiem 1989 dominowała komunikacja oparta na propagandzie, po tej zaś dacie polityczny dialog zaczął zawierać elementy PR.

Treść rozważań podzielono na cztery rozdziały. W pierwszym zawarte są rozmyślania dotyczące specyfiki komunikowania społecznego, jego typów i form, ze szczególnym uwzględnieniem komunikacji werbalnej i jej utrudnień oraz komunikacji niewerbalnej. Omówiono tu również komunikowanie polityczne, które jest składową kategorii rozleglejszej, tj. komunikowania publicznego. Postawiono pytania o wpływ na debatę polityczną takich czynników, jak: wizerunek uczestników, przestrzeń czy dystanse interpersonalne.

Drugi rozdział ukazuje specyfikę przeobrażeń systemowych. Kwestie te są o tyle ważne, ponieważ – jak pisał Juan J. Linz – zamiana ustroju politycznego wywiera głęboki wpływ na miliony istnień ludzkich, wzniecając emocje – od nadziei do lęku. W tym rozdziale zakreślono główne punkty wytyczające polską drogę: od destrukcji i narastającego konfliktu do konstruktywnych ustaleń podjętych przy Okrągłym Stole. Opisując poszczególne sekwencje zdarzeń, starano się wyeksponować formy artykulacji interesów społeczeństwa oraz reakcję władzy na kierowane do niej komunikaty.

Zasadniczym dla podjętego tematu pozostaje rozdział trzeci. Ukazano w nim zależności pomiędzy procesem demokratyzacji systemu a zmianami następującymi w komunikowaniu politycznym. Omówiono tu kompleksowo takie kategorie, jak: opinia publiczna, mediatyzacja, reklama polityczna, public relations.

Opracowanie kończy rozdział zawierający próbę analizy porównawczej kolejnych polskich kampanii prezydenckich, prowadzoną z perspektywy zastosowanych w nich technik marketingu politycznego. Celem autorki jest, aby zawarte w książce refleksje zainteresowały nie tylko studentów czy teoretyków nauk politycznych, ale każdą osobę, która obserwując wydarzenia na scenie politycznej będzie zarazem skłonna wsłuchać się w język towarzyszący faktom, a czasem nawet je kreujący. Albowiem w życiu politycznym nadal aktualne jest ironiczne spostrzeżenie, iż mówić to żadna trudność. Trzeba tylko odpowiednie słowa w odpowiednim momencie kierować pod właściwym adresem, mówić dobrze – to znaczy w odpowiednim czasie i z odpowiednim skutkiem powiedzieć to, co konieczne.