W kręgu obchodów milenijnych na Kielecczyźnie (1957-1966/67)

Celem opracowania jest ukazanie skomplikowanych relacji państwowo-kościelnych, których wyrazem były konkurencyjne obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego i Milenium Chrztu Polski na Kielecczyźnie, a także próba podsumowania bogatej spuścizny kulturowej tego okresu. Składały się na nią różne inicjatywy kulturalne, naukowe i edukacyjne. Istotne znaczenie miały prowadzone na szeroką skalę w latach 50. i 60. XX wieku badania archeologiczno-architektoniczne oraz bogaty program ich popularyzacji. Region świętokrzyski stwarzał pod tym względem ogromne możliwości, występowało tu bowiem wiele zjawisk społecznych, kulturowych i technicznych związanych nie tylko z początkami polskiej państwowości, ale także z całą długą i bogatą historią. Do programu obchodów włączono  tematy wykraczające poza cezurę czasową wyznaczoną przez chrzest Mieszka, a które odnosiły się do pogańskich ośrodków kultu, budownictwa obronnego, fundacji kościelnych i klasztornych, pradziejowego kopalnictwa krzemienia, starożytnego i wczesnonowożytnego hutnictwa żelaza, a nawet powstań narodowych i historii wojskowości.

Cezury czasowe publikacji obejmują lata 1957-1967. Zagadnienia i ich chronologiczny rozrzut podzielone zostały na trzy bloki tematyczne: Relacje państwo – Kościół w dobie obchodów milenijnych; Badania milenijne nad najstarszymi dziejami ziem polskich i początkami państwa polskiego; Popularyzacja badań milenijnych. Pomimo ograniczeń powodowanych stanem badań i brakiem zainteresowania tamtym okresem w środowisku regionalnych naukowców, powstało opracowanie traktujące ten okres komplementarnie. Opracowanie to jest próbą odpowiedzi na pytanie o dorobek naukowy i kulturalny obchodów milenijnych w regionie świętokrzyskim. Publikacja wychodzi poza uogólnienia i stereotypowe oceny w skali ogólnokrajowej, ukazując fakty bliższe rzeczywistości.

Dzięki włączeniu w projekt badaczy biorących udział bezpośredni w części realizowanych wówczas przedsięwzięć naukowych, zaistniała możliwość skonfrontowania poglądów tych ludzi na dorobek tamtego okresu z ocenami młodego pokolenia, co pozwala spojrzeć na wiele problemów z innej, bardziej obiektywnej perspektywy.

Książka ze względu na różnorodność podejmowanych tematów jest skierowana do szerokiego grona odbiorców. Poza archeologami i historykami publikacją mogą zainteresować się badacze architektury, numizmatycy muzealnicy czy regionaliści, jak również do czytelnicy niezwiązani zawodowo z pracą naukową.

Spis treści

Contents 7

Wykaz skrótów  9

Od redakcji 11

Anita Młynarczyk-Tomczyk

Obchody milenijne. Założenia naukowe, ideowe, organizacyjne i ich
realizacja w regionie świętokrzyskim 15

Relacje państwo – Kościół w dobie obchodów milenijnych

Tomasz Domański

Władze wobec bp. Czesława Kaczmarka i diecezji kieleckiej w latach
1957-1963. Wybrane zagadnienia 61

Ks. Tomasz Gocel

Działania aparatu bezpieczeństwa wobec duchowieństwa diecezji kieleckiej
w latach Wielkiej Nowenny i Milenium Chrztu Polski (1957-1966) 83

Piotr Tylec

Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego konkurencją wobec uroczystości
Milenium Chrztu Polski w Sandomierzu 101

Monika Sikora

Dwudziesta rocznica powstania ludowego Wojska Polskiego
w województwie kieleckim jako element obchodów Tysiąclecia Państwa
Polskiego 115

Robert Piwko

Udział członków Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego
w Kielcach w obchodach „Roku Ziemi Kieleckiej” 127

Artur Bąk

Echa obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego w zakładach przemysłowych
województwa kieleckiego. Wybrane przykłady 143

Badania milenijne nad najstarszymi dziejami ziem polskich
i początkami państwa polskiego

Jerzy Gąssowski

Późne pogaństwo i wczesne chrześcijaństwo na ziemiach Polski 159

Andrzej Buko

Badania milenijne w regionie świętokrzyskim 167

Szymon Orzechowski

Badania nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim w okresie
milenijnym 185

Katarzyna Ryszewska

Milenijne badania archeologiczne obiektów architektury
wczesnośredniowiecznej w regionie świętokrzyskim 207

Waldemar Gliński

Architectura militaris w regionie świętokrzyskim w świetle badań
milenijnych, ze szczególnym uwzględnieniem Królewskiego Zamku
w Chęcinach. Z perspektywy 50-lecia 219

Nina Glińska

Wiślica we wczesnym średniowieczu w świetle dotychczasowych badań
archeologicznych. Stan badań i problematyka badawcza 243

Joanna Kalaga

Współczesna ocena wyników badań archeologiczno-architektonicznych
Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego
i Politechniki Warszawskiej z lat 50.-70. XX w. 279

Teresa Rodzińska-Chorąży, Monika Kamińska

Milenijne badania architektury średniowiecznej w Wiślicy: sukcesy,
porażki, konsekwencje 291

Popularyzacja badań milenijnych

Wiesław Caban

Pokłosie naukowe 100. rocznicy powstania styczniowego w Kielcach
(1963) 323

Jolanta Gągorowska-Chudobska

Naukowa i popularyzatorska działalność Muzeum Świętokrzyskiego
w ramach obchodów milenijnych na Kielecczyźnie 329

Hubert Mazur

Działania oświatowe Archiwum Państwowego w Kielcach na tle aktywności
innych archiwów w okresie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego
(1958-1966) 341

Zdzisław Bogus, Grzegorz Miernik

Milenijne emisje monetarne 357