Problemy rozwoju federalizmu we współczesnym świecie

Problematyka federalizmu jest jednym z najważniejszych zagadnień ustrojowych. Dotyczy ona materii skomplikowanej zarówno w płaszczyźnie prawnokonstytucyjnej, jak i politologicznej. Trwająca nieustannie ewolucja systemów federalnych nakazuje śledzenie przemian dokonujących się w poszczególnych państwach wielonarodowych o pokrewnych wzorcach ustrojowych. W otwierającym tom „Wprowadzeniu do systemu państw federalnych” autorstwa Jerzego Jaskierni przedstawiono główne problemy teoretyczne federalizmu związane z jego definicją, a także postrzeganiem systemów federalnych w kontekście: genetycznym, strukturalnym i funkcjonalno-teleologicznym. Prezentacja najbardziej charakterystycznych cech systemów federalnych umożliwiła spojrzenie na problem perspektyw tego rozwiązania ustrojowego w Unii Europejskiej. Bogdan Mucha przybliżył współczesne tendencje federalizmu amerykańskiego. System ten warto analizować, bo jest on traktowany jako wzorcowy dla wielu innych państw o tym ustroju. Jest ponadto dobrym przykładem na to, jak – w ramach tej samej konstytucji – ewoluuje na przestrzeni wieków federalizm, dostosowując się do kolejnych wyzwań państwowości amerykańskiej. Kanadyjski federalizm, o którym pisze Iwona Wrońska, jest interesującym przykładem próby zastosowania rozwiązań federalnych dla funkcjonalnego rozstrzygania problemu narodowościowego, wiążącego się zwłaszcza z aspiracjami francuskojęzycznej prowincji Quebec. Ważne doświadczenia niesie federalizm szwajcarski, przybliżony przez Izabelę Rycerską, a także niemiecki, o którym pisze Andrzej Młynarski. W pierwszym przypadku chodzi o kraj zróżnicowany językowo, kulturowo i religijnie, w którym kantony osiągnęły silną pozycję w procesach decyzyjnych, osadzoną w rodzimej tradycji i kulturze. Z kolei federalizm niemiecki jest ważnym przykładem modelu kooperatywnego, którego doświadczenia odgrywają istotną rolę w konceptualizacji dalszego rozwoju Unii Europejskiej. W opracowaniu Izabeli Rycerskiej, które dotyczy rozwoju federalizmu w Rosji, dokonuje się interesująca ewolucja, będąca częścią szerszych problemów, z jakimi boryka się rozwój demokratyczny w tym państwie. Choć dewolucja w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, o której pisze Joanna Radowicz, formalnie nie jest przejawem federalizmu, to jednak niesie szereg istotnych rozwiązań w obszarze poszukiwania sposobów wzmocnienia regionów i przeciwdziałania tendencjom odśrodkowym. Iwona Wrońska uczyniła przedmiotem badań federalizm w Austrii. Jej opracowanie jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak model (wzorowany na rozwiązaniach amerykańskich) potwierdza się w innych uwarunkowaniach społecznych i politycznych. Zamykające tom opracowanie Mariusza Hoffmana wprowadza nas w krąg świata muzułmańskiego. Pomimo że istnieje tam tylko jedno państwo federalne (Nigeria), to jednak wielce pouczające są próby sięgnięcia po te rozwiązania ustrojowe w innych krajach tego obszaru kulturowego i religijnego.