Anna Gutowska, Inspired By ʺSilly Novels”? The Role of Popular Literature Tropes in George Eliot’s Fiction

Punktem wyjścia do rozważań autorki jest mało znany manuskrypt George Eliot zawierający pochodzące z drugiej polowy lat siedemdziesiątych XIX wieku notatki pisarki do planowanej powieści, której nie zdążyła już napisać. Notatki Eliot mają  charakter zdumiewająco sensacyjny: akcja powieści miała toczyć się w czasach wojen napoleońskich oraz  dotyczyć walki wywiadu angielskiego i francuskiego o plany nowo wynalezionej potężnej broni. Niestety, przedwczesna śmierć pisarki w 1880 roku w wieku zaledwie 61 lat nie pozwoliła jej rozwinąć pomysłu i ukończyć pracy nad książką. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że planowana powieść byłaby całkiem odmienna od dotychczasowego dorobku Eliot. George Eliot uważana jest powszechnie za najwybitniejszą moralistkę powieści wiktoriańskiej, i nie ulega wątpliwości, że w swojej twórczości poruszała ważne tematy filozoficzne oraz była wnikliwym obserwatorem i krytykiem  życia  społecznego swojej epoki. Do niedawna w ocenie dorobku twórczego  George Eliot panował konsensus – krytycy uważali ją za czołową przedstawicielkę wiktoriańskiej powieści realistycznej.

Obecnie jednak wydaje się, że taka ocena pisarstwa Eliot jest zbyt symplicystyczna. Uwaga krytyków przenosi się na zaniedbane do tej pory obszary jej twórczości, analizując związki Eliot z powieścią gotycką czy melodramatem. Analiza zawarta w książce udowadnia, ze notatki Eliot do planowanej powieści nie stanowią w istocie drastycznego zerwania z jej dotychczasowym credo pisarskim. Wręcz przeciwnie, Eliot już od swojego debiutu pisarskiego w 1856 roku widziała swoje pisarstwo jako żywy dialog z konwencjami literatury popularnej raz opartymi o nie oczekiwaniami czytelników.

Monografia omawia  sposoby wykorzystania przez Eliot stereotypów postaci oraz konwencji znanych z dziewiętnastowiecznej literatury popularnej takie, jak romans Scottowski (rywalizacja dwóch młodych dziewcząt o względy jednego mężczyzny), romans Austenowski (w którym bohaterka wybiera męża spośród dwóch kandydatów reprezentujących przeciwstawne osobowości i systemy wartości) oraz opowieść sensacyjna, a w szczególności opowieść o bigamii.