Zwierzchnicy rządowych, męskich szkół średnich w Królestwie Polskim w latach 1833-1862

Niniejsza monografia powstała niejako na marginesie przygotowywanego słownika biograficznego nauczycieli szkół średnich Królestwa Polskiego z lat 1833-1862, obejmującego także grupę zwierzchników tego typu szkół. Zgromadzony materiał, bardzo różnorodny i niestety często niekompletny, ujęto w czterech rozdziałach. W pierwszym ukazano szkolnictwo średnie na ziemiach Królestwa Polskiego w latach 1833-1862. Zawiera on opis: polityki oświatowej caratu w stosunku do szkolnictwa polskiego i stopniowej jego rusyfikacji, sieci szkół średnich i zmian zachodzących w miarę upływu lat oraz będących także wynikiem zmian ustrojowych treści programowych i siatek godzin w różnego typu szkołach, a także społeczności nauczycieli i uczniów. Rozdział ten kończą uwagi na temat stanu materialnego funkcjonowania szkół, a więc budżetów szkolnych i infrastruktury w postaci budynków i sprzętów szkolnych. W stosunkowo niewielkim objętościowo rozdziale drugim przedstawiono dane dotyczące systemu zarządzania oświatą na terenie Królestwa Polskiego oraz zmiany w tym zakresie w czasie poprzedzającym wybuch powstania listopadowego i po jego upadku. Ukazano zarówno centralne władze oświatowe, jak i władze terenowe. Dwa kolejne obszerne rozdziały prezentują społeczności dyrektorów i inspektorów. Wewnętrzna ich konstrukcja jest podobna. Obejmują one następujące kwestie: zakres obowiązków i uprawnień związanych z tymi stanowiskami, liczebność grup, okresy pełnienia funkcji, wiek dyrektorów i inspektorów w czasie kierowania przez nich szkołami, drogi awansów służbowych, pochodzenie społeczne i miejsce urodzenia – narodowość, wyznanie, wykształcenie, stan majątkowy, zarobki, zamożność, stan rodzinny, opinie o ich pracy zawodowej oraz ocenę dokonań w tym zakresie przez władze oświatowe, dokonania twórcze i działalność społeczną. Tekst zasadniczy uzupełniono aneksem poszerzającym omawiane zagadnienia.