Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971-1980

Praca zawiera analizę poszczególnych etapów polityki władz Polski Ludowej w stosunku do jednej z podstawowych kwestii warunkującej działalność Kościoła katolickiego. Jest nim posiadanie odpowiedniej liczby obiektów służących sprawowaniu kultu religijnego. Wyróżnić można wyraźnie widoczne cezury wynikające z metod ograniczania budownictwa obiektów sakralnych. Pokrywają się one z latami, w których wystąpiły kryzysy polityczno-społeczne w Polsce po II wojnie światowej. W latach 1945-1948 państwo starało się nie ingerować w sprawy odbudowy i restauracji świątyń. W okresie stalinowskim zablokowano budowę nowych obiektów sakralnych, a w czasach Władysława Gomułki metodami administracyjnymi skutecznie ograniczono rozwój tego rodzaju inwestycji. W dekadzie rządów Edwarda Gierka nastąpiło zderzenie wysiłków reglamentacyjnych związanych z pozwoleniami na inwestycje sakralne z ogromnym zapotrzebowaniem społecznym w tej materii. Paradoksalnie boom budowlany nastąpił w latach największej zapaści ekonomicznej w Polsce, czyli w latach 1945-1989. Ekipa Wojciecha Jaruzelskiego m.in. zezwoleniami na budowę kościołów skłoniła stronę kościelną do tonizowania radykalnych nastrojów społecznych. Podstawową bazę źródłową rozprawy stanowią materiały archiwalne. Praca obejmuje cztery rozdziały. Pierwszy z nich odgrywa rolę wprowadzającą. Podjęto w nim próbę odtworzenia skali wojennych zniszczeń katolickich świątyń i realiów, w których prowadzono ich odbudowę. Kolejne trzy rozdziały ujmują najistotniejsze kwestie w odrębne części poświęcone polityce władz partyjno-państwowych w stosunku do takich zagadnień jak: reglamentacja zezwoleń na wznoszenie nowych budowli, warunki prowadzenia prac budowlanych oraz zwalczanie przedsięwzięć uznanych za nielegalne. Zasadniczym celem prowadzonych analiz było ukazanie polityki władz PRL w okresie rządów E. Gierka i jego współpracowników wobec zagadnień związanych z budownictwem katolickich obiektów sakralnych. Kluczowym zadaniem, jakie sobie postawiono, była odpowiedź na pytanie, na ile w dekadzie lat siedemdziesiątych kontynuowano politykę wypracowaną w czasie poprzedzającego ją ćwierćwiecza, a w jakim stopniu zdołano wdrożyć nowe rozwiązania. W dekadzie Gierka oficjalnie lansowano politykę normalizacji stosunków z Kościołem. Społeczeństwo oczekiwało zmiany nastawienia decydentów wobec wierzących, zaprzestania dyskryminacji z powodów religijnych, w tym zniesienia blokady na inwestycje sakralne. Episkopat Polski również był bardzo zdeterminowany i zdecydowany na forsowanie postulatów w tej dziedzinie, aby móc realizować podstawową funkcję ewangelizacyjną Kościoła.