Bojownicy polskiej sprawy. Wacław Sieroszewski i Gustaw Daniłowski wobec myśli i czynu Józefa Piłsudskiego

Zasadniczą intencją autorek niniejszej pracy było przedstawienie szerokiego kręgu spraw dotyczących aktywności politycznej zorientowanej socjalistycznie i niepodległościowo Wacława Sieroszewskiego i Gustawa Daniłowskiego, „pogrobowców powstania styczniowego”, których współczesny czytelnik kojarzy bardziej jako twórców literatury młodopolskiej niż działaczy politycznych i wojskowych. Problematyka książki koncentruje się wokół idei narodowowyzwoleńczej, której patronuje osoba Józefa Piłsudskiego. Jego postać przywoływana jest zarówno w eseistycznej, jak i źródłowej części pracy. Starano się w ten sposób pokazać, iż obaj pisarze znajdowali się pod wyraźnym wpływem charyzmatycznej osobowości i myśli politycznej Piłsudskiego. Byli „piłsudczykami” z wyboru i przekonania. Służyli wiernie najpierw Komendantowi, później Naczelnikowi i Marszałkowi, ponieważ uosabiał on najważniejszą w ich życiu ideę niepodległościową, tożsamą z takimi wartościami, jak: poczucie narodowej godności, gotowość podejmowania ryzyka walki z silniejszym przeciwnikiem, patriotyczna niezłomność, obywatelski honor oraz pamięć o tradycji przodków. Książka składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza prezentuje sylwetki polityczne pisarzy, ukazując ich rodowód ideowy, aktywność społeczną i zaangażowanie w problemy polityczne kraju oraz te aspekty ich beletrystyki, które odwoływały się m.in. do osobistych doświadczeń młodopolskich twórców, nabytych w okresie nielegalnej działalności socjalistycznej, do minionych i aktualnych wydarzeń historycznych, a także do osoby Józefa Piłsudskiego. Druga gromadzi różnorodne (wybrane spośród wielu innych) materiały źródłowe z lat 1898-1943, dotyczące tytułowego tematu. Znajdują się wśród nich w pierwszej kolejności wydobyte ze zbiorów rękopiśmiennych i archiwalnych dokumenty epistolarne: nieznane listy Daniłowskiego i Sieroszewskiego do Piłsudskiego i jego żony, listy Piłsudskiego do wdowy po Daniłowskim; korespondencja wzajemna twórców, oświetlająca historię ich prywatnej znajomości, która z czasem przekształciła się w serdeczną zażyłość i trwałą przyjaźń; korespondencja Sieroszewskiego z innymi osobami, wybrana pod kątem oświetlenia idei legionowej. Na drugim miejscu umieszczono nigdzie dotąd niepublikowane dzienniki Daniłowskiego, fragmenty pamiętników Sieroszewskiego pominięte w wydaniu pism zbiorowych oraz drukowane w czasopismach (lecz nieogłoszone w wydaniach osobnych) wspomnienia pisarzy, dotyczące bezpośrednio Piłsudskiego albo spraw związanych z nim pośrednio. I wreszcie w trzeciej kolejności figurują różnego rodzaju mowy, odezwy, druki ulotne, memoriały, deklaracje, artykuły publicystyczne o treści wyraźnie apelatywnej (a nie np. refleksyjno-historiozoficznej czy socjologicznej) oraz inne wypowiedzi okolicznościowe. O wyborze tych z kolei – w ogromnej większości nieznanych materiałów, zadecydowało ich tematyczne odniesienie do ważnych momentów ówczesnej historii oraz miejsce publikacji (bądź też jego brak); są to teksty, podobnie jak wspomnienia, niezamieszczone w wydaniach osobnych, znajdujące się w trudno już dziś dostępnych gazetach, czasopismach, jednodniówkach albo pozostawione w brulionach, rękopisach i maszynopisach w literackich archiwach pisarzy. W źródłowej części pracy wykorzystano zbiory krajowe (przede wszystkim materiały z Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie i Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu) oraz zagraniczne (listy z archiwów Biblioteki Polskiej w Paryżu i Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku). Do całości dołączono niewielki aneks, zawierający wybór dokumentów osobistych Daniłowskiego oraz fotografie pisarzy (głównie Sieroszewskiego) z czasów służby w Pierwszej Kompanii Kadrowej i z okresu późniejszego.