Rada Główna Opiekuńcza w latach 1918-1921

Długotrwała wojna przyniosła duże spustoszenia na części ziem polskich. W znacznym stopniu została zniszczona infrastruktura: domy, gospodarstwa rolne, zakłady rzemieślnicze i przemysłowe, drogi i mosty; nie obsiano części pól, co skutkowało niemożnością zaspokojenia podstawowych potrzeb ludności. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości sytuacja wciąż była trudna. Starały się zaradzić tej sytuacji organizacje samopomocowe powstałe w czasie wojny na ziemiach polskich z inicjatywy przedstawicieli elit społecznych. Nieprzerwaną działalność pomocową prowadziła, najszerzej zakrojoną i jednocześnie obejmującą najdłuższy okres Rada Główna Opiekuńcza, powstała z potrzeby chwili w 1915 r. w Warszawie. Struktury lokalne RGO funkcjonowały do wiosny 1921 r. Działacze, zarówno centralni, jak i lokalni, nie wyobrażali sobie bowiem pozostawienia bez opieki setek tysięcy ludzi, i postanowiły rozszerzyć zarówno obszar, jak i zakres działalności, chcąc wspomóc kolejne setki tysięcy potrzebujących. Niniejsza praca ma na celu ukazanie działalności pomocowej RGO w okresie powojennym. Autorzy skupili się na przeanalizowaniu sytuacji życiowej (w tym materialnej) mieszkańców ziem polskich, zbadaniu sposobu organizacji struktur rady, określenie zasad prowadzenia pracy pomocowej, ustalenie źródeł pozyskiwania funduszy, zbadanie poszczególnych form pomocy oraz określenie zakresu współpracy z innymi organizacjami i z władzami w udzielaniu wsparcia potrzebującym. Jednym z założeń pracy jest przyjrzenie się skutkom pozasamopomocowym działalności organizacji, wpływowi na budowanie więzi międzyludzkich i rozwój postaw patriotycznych, za¬równo poprzez włączenie w pracę dla dobra wspólnego dużych grup społeczeństwa, jak i przekonanie tych, którzy pomocy potrzebowali, że ich los obchodzi lepiej radzącą sobie w trudnych warunkach część współobywateli. Przygotowując monografię, autorzy przeanalizowali w największym stopniu materiały archiwalne z bardzo bogatej spuścizny aktowej Rady, które są przechowywane w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W znacznym stopniu wykorzystane zostały także materiały z innych archiwów i zbiorów specjalnych bibliotek naukowych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, m.in. w Berlinie, w Genewie, w Wiedniu, w Londynie, w Wilnie, we Lwowie oraz w Moskwie. Wśród archiwów polskich autorzy oparli się m.in. na zbiorach archiwów państwowych w Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi. Sięgnęli też do źródeł drukowanych wytworzonych przez RGO, prasy, pamiętników oraz dostępnej literatury związanej z podjętą tematyką. W książce wyodrębnionych jest dziewięć rozdziałów problemowych. Umieszczone zostały też aneksy zawierające dokumenty stanowiące podstawę działalności rad w okresie powojennym. Publikacja kierowana jest do osób zainteresowanych historią dobroczynności i pomocy społecznej. Adresowana zarówno do profesjonalnych pedagogów i historyków jak i szerokiego kręgu czytelników.