Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – filozofia – religia (IV)

Publikacja prezentuje wybrane aspekty badań nad medycyną starożytną, średniowieczną i nowożytną, uwidaczniając dziedzictwo historyczne w tym zakresie i wpływy kulturowe dostrzegalne zarówno w czasie jak i przestrzeni. Opracowanie zawiera teksty dotyczące historii medycyny europejskiej, w tym polskiego dorobku na przestrzeni dziejów. Wieloautorska monografia przedstawia badania w obszarze historii medycyny, które łączą elementów dorobku różnych dyscyplin nauki: medycyny, przyrodoznawstwa, historii, historii nauki, historii religii, historii sztuki, filozofii, teologii, filologii i archeologii. W publikacji analizie poddano liczne zagadnienia badawcze: medyczne właściwości przyrody; opisane w świadectwach źródłowych: choroby kobiece, męskie i dziecięce; choroby psychiczne; choroby i metody leczenia utrwalone w literaturze różnych gatunków, zachowane traktaty i teorie medyczne; kwestia statusu lekarza w różnych epokach historycznych, znani lekarze w dziejach; choroby sławnych postaci historycznych; rozwój szpitalnictwa; astrologia medyczna; wpływ klimatu na stan zdrowia człowieka, medyczne praktyki magiczne; epidemie.

Spis treści

WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    7

ANNA MARIA WAJDA – Oczyszczające i lecznicze właściwości wody

w świetle tekstów biblijnych i pozabiblijnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

LUCYNA KOSTUCH – Koper, wąż i antyczna medycyna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

TATIANA KRYNICKA – Izydor z Sewilli o medycynie (Etymologie, księga IV). . . . 49

KAROL ZDZIECH – Metafory o charakterze medycznym w listach papieża

Grzegorza VII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

MATEUSZ FITAS – Zabiegi medyczne w świetle arabskiego traktatu Albucasisa

(936–1013). Współczesny komentarz medyczny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

BEATA WOJCIECHOWSKA – O zachowaniu lekarza w świetle

dwunastowiecznego traktatu z Salerno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

ANNA GŁUSIUK – Mistrz Bernardus Provincialis o afrodyzjakach,

anafrodyzjakach, sposobach na niepłodność i środkach stosowanych

podczas porodu w traktacie pod tytułem Commentarium super

tabulas Salerni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

KRZYSZTOF RATAJCZAK – Szpitalnictwo w zakonie świętego

Jana Jerozolimskiego w średniowieczu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

JERZY RAJMAN – Lekarze krakowscy (1278–1400). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

ZOFIA WILK-WOŚ – Medyk o medykach. Lekarze w dziele Chronica

Polonorum Macieja z Miechowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

SYLWIA KONARSKA-ZIMNICKA, MATEUSZ FITAS – Wątki jatromatematyczne

w Introductorium astrologie compendiosum Wacława z Krakowa . . . . . . . . . 189

PIOTR KARDYŚ – Inkunabuły „medyczne” w zbiorze inkunabułów Biblioteki

PAU i PAN w Krakowie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

KATARZYNA JUSTYNIARSKA-CHOJAK – Traktaty medyczne

w księgozbiorach mieszczańskich (w świetle inwentarzy pośmiertnych

z XVI–XVIII wieku). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

MAŁGORZATA KRZYSZTOFIK – Infirmaria chrześcijańska Mikołaja

z Mościsk (1624). Dyskurs medyczny i religijny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

JACEK PIELAS – Sadyzm i choroba umysłowa w środowisku magnackim

dawnej Rzeczypospolitej. Casus Warszyckich herbu Awdaniec

w XVII wieku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

ANNA SZYLAR – „Na ukąszenie żmii i psa wściekłego” – receptury

na medykamenty wyrabiane domowym sposobem (druga połowa

XVIII wieku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

TADEUSZ SROGOSZ – Receptury Karla Franza Heintza w czasie epidemii

dżumy w latach 1780–1781. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

TOMASZ CIESIELSKI – Służby medyczno-sanitarne w armiach

Rzeczypospolitej w czasach saskich. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

MARIUSZ NOWAK – Wykorzystanie wód termalnych do celów leczniczych

w spiskim uzdrojowisku Vyšnie Ružbachy w XIX–XX wieku

(do 1939 roku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

SARAH TAYLOR-JASKÓLSKA – Od „zdrowego” rozsądku do wiedzy

medycznej: zdrowie publiczne w wiktoriańskiej Anglii. . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

KAMIL SZPUNAR – Obraz szydłowieckiej apteki w świetle dokumentów

z pierwszej połowy XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

MARTA KŁAK-AMBROŻKIEWICZ – Emocje, choroby i sposoby leczenia –

z życia artysty Jana Matejki. Pierś pelikana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371

PAWEŁ PRYT – „Co do mego zdrowia…” – wyjazdy do uzdrowisk rodziny

Wielopolskich w XIX oraz pierwszej w połowie XX wieku. . . . . . . . . . . . . . 383

JERZY GAPYS, FILIP ŁOBODA – Epidemia tyfusu plamistego w więzieniu

kieleckim w latach 1918–1919. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

VARIA

MICHAŁ M. SKOCZYLAS – Wyrazy pamięci o dawnych medykach

i ich dorobek naukowy w ofercie turystycznej polskich miast i wsi –

stan obecny i propozycje rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409